ایفا یک NGO یا سازمان مردم‌نهاد به حساب می‌آید؛ ولی در حقیقت، ترکیبی از فرهنگ، دانش، خلاقیت و نوآوری را در یک استارتاپ تکنولوژی محور با همدلی یک سازمان خیریۀ مردم نهاد همراه کرده است. ایفا، ترکیبی از هر دو با هم است. موقعی که ایفا شروع به کار کرد، پلتفرم‌های «کراد فاندینگ» در ایران به‌ندرت فعالیت می‌کردند؛ ولی شروع تخصصی کار ایفا در زمینۀ ایجاد اشتغال با استفاده از ابزار تأمین مالی جمعی بود. ایفا منابع مالی را جمع می‌کرد و به‌صورت وام‌های خرد یا قرض‌های خرد بدون بهره در اختیار روستاییان می‌گذاشتیم. خدمت اصلی ایفا از سال ۹۷ تاکنون «میکروفایننسینگ» است. سارا شاهرخی مؤسس «بنیاد ایفا» در مورد این پلتفرم اظهار داشت: «مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری «ایفا» نبود فرصت برای افراد توانمند بود. ایفا نمی‌خواهد به‌خاطر فقر به کسی کمک کند؛ بلکه به دنبال افراد توانمندی است که فرصت جذب منابع مالی و سرمایه برای بهبود کیفیت زندگی‌شان را نداشته‌اند.»
هدف سرمایه‌گذاری صبور، اثرگذاری اجتماعی و زیست‌محیطی است
سارا شاهرخی مؤسس «بنیاد ایفا» در ابتدای سخنرانی خود گفت: «ما «سرمایه‌گذاری صبور» انجام می‌دهیم. «سرمایه‌گذاری صبور» به شیوۀ سنتی در دنیا همیشه وجود داشته است؛ سرمایه‌گذار، پولش را در یک جا یا یک کسب‌وکار می‌خواباند به این امید که بیشترین بازده را از آن داشته باشد. باتوجه‌به مشکلات عجیب‌وغریبی که در چند دهۀ اخیر در دنیا به وجود آمده؛ از جمله مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی و شرکت‌ها و افراد حقیقی شروع به سرمایه‌گذاری صبور با هدف اثرگذاری اجتماعی و زیست‌محیطی کرده‌اند؛ آنها درعین‌حال که در پی اثرگذاری اجتماعی و زیست‌محیطی هستند، بازده مالی می‌خواهند؛ ولی بازده مالی کمتر از نرخ متداول بازار!»
البته به گفته وی کار ایفا فقط میکروفایننسینگ نیست؛ چون خیلی افراد ساکن روستا، مهارت استفاده از سرمایه را ندارند؛ ایفا به آنها آموزش می‌دهد، برای آنها مدل آموزشی طراحی می‌کند، طرح توجیهی می‌نویسد و تمام کارها را تک‌به‌تک پیش می‌برد. مؤسس «بنیاد ایفا» تشریح کرد: «فرضاً یک خانم روستایی که می‌خواهد مغازه‌ای باز کند؛ از ابتدا می‌داند که چقدر باید جنس بیاورد، چه اندازه بفروشد، چقدر سود می‌کند، جریان نقدینگی به چه صورت خواهد بود! او مفاهیمی که تا کنون نمی‌شناخته را در یک پروسۀ معین یاد می‌گیرد و سپس آن قرض را به تمام افرادی که به وی کمک کرده‌اند برمی‌گرداند تا به یک کارآفرین دیگر کمک کنند.»
به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی و آگاهی‌رسانی، همیشه سرلوحۀ کارهای ایفا بوده است؛ زیرا مدیران آن معتقدند که تا وقتی که آگاهی به وجود نیاید و آگاهی با سایرین به اشتراک گذاشته نشود نمی‌توان تغییرات بنیادین در مملکت به وجود آورد. شاهرخی بیان کرد: «پلتفرم ما برای تأمین مالی جمعی است و اکثر خیریه‌های ایران از حیث تأمین منابع مالی لازم برای اهدافشان مشکل دارند؛ ما کار شتاب‌دهی را برای خیریه‌ها به انجام می‌رسانیم و پروژه‌های آنها را در پلتفرم خودمان تأمین مالی می‌کنیم.»
کشاورزی، تضمین‌کنندهٔ امنیت غذایی است
مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری «ایفا» نبود فرصت برای افراد توانمند بود. ایفا نمی‌خواهد به‌خاطر فقر به کسی کمک کند؛ بلکه به دنبال افراد توانمندی است که فرصت جذب منابع مالی و سرمایه برای بهبود کیفیت زندگی‌شان را نداشته‌اند. شاهرخی اضافه کرد: «چالش دیگری که همیشه در کشور می‌دیدم این بود که بخش غیرانتفاعی، به‌شدت ناکارآمد است و نمی‌تواند توقعاتی که مردم یا خیرین دارند را ایفا کند. در تمام صنایع می‌بینیم که خلاقیت و نوآوری هست؛ ولی در حوزۀ غیرانتفاعی، همچنان به شیوۀ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها رفتار می‌کنیم؛ درحالی‌که ماهیت چالش‌ها هر روز رو به تغییر است و راهکارهای تکراری و ساده برای رفع آنها به کار نمی‌آید.»
او در ادامه گفت: «محیط‌زیست همیشه برای ما مهم بوده و امروز تبدیل به یک دغدغۀ جدی بوده است؛ پس سعی داریم مشاغلی که به وجود می‌آوریم؛ نه‌تنها آسیب محیط زیستی ایجاد نکنند، بلکه به ارتقای محیط‌زیست کمک کنند. ما می‌خواستیم برای افراد توانمند فرصت به وجود آوریم؛ روستاها را هدف قرار دادیم؛ ولی چرا روستاها؟ چون یک‌چهارم جمعیت ایران، حدود ۲۵ میلیون نفر، در روستا ساکن هستند. ۴۹% از روستاییان، کشاورز هستند.»
شاهرخی با اشاره به مفهوم و ماهیت کشاورزی گفت استفاده از منابع روبه‌اتمام؛ یعنی نابودی آب‌وخاک مملکت! اما کشاورزی، تضمین‌کنندهٔ امنیت غذایی است. به باور او روستاها، امنیت مرز را فراهم می‌سازند و فرهنگ ایرانی در روستاها نهادینه شده است. در ادامه توضیح داد: «ما می‌دانیم که مهاجرت روستاییان، چقدر تبعات اجتماعی – اقتصادی برای خودشان و برای شهرنشینان و کل مملکت دارد. برای گسترش شهرها و حاشیه‌نشینی، چه هزینه‌هایی به شهر و بیت‌المال تحمیل می‌شود؟!»
میکروفایننسینگ و سرمایه‌گذاری صبور؛ روش‌های کاهش فقر
به بیان شاهرخی امروز در دنیا دو روش برای کاهش فقر، توسط دولت‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ یکی میکروفایننسینگ است و یکی سرمایه‌گذاری صبور! تخصص اصلی ایفا در میکروفایننسینگ است. او تصریح کرد: «سرمایه‌گذاری صبور را تازه شروع کرده‌ایم؛ این یک محصول جدید است که از فروردین امسال ارائه می‌شود و تابه‌حال بیش از سه چهار میلیارد رویش سرمایه‌گذاری انجام نداده‌ایم.»
طبق گفته‌های شاهرخی در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۲۰۰ مؤسسۀ مالی بین‌المللی وجود داشت که فقط پارسال ۱۲۰ میلیارد دلار منابع مالی جمع‌آوری کردند. نرخ بازگشت منابع مالی خرد که آن در اختیار مردم گذاشتند ۹۶% است. در «ایفا» و مؤسسات مالی مردم‌نهاد سنتی؛ مثل گرامین بانک، کیوا و خیلی جاهای دیگر معمولاً ضمانتی در کار نیست و نرخ بازگشت ۹۶% بدون ضمانت، فوق‌العاده است.
شاهرخی اضافه کرد: «طی چند سالی که در «ایفا» به‌صورت تخصصی کار کرده‌ایم؛ کاربران سایت به حدود ۸۰۰۰ نفر رسیده‌اند. ۲۳۰ روستا در ۱۱ استان را تحت پوشش داریم. ۱۶۶ نماینده در روستاها داریم. برای کاهش هزینه‌های اجرایی و توسعۀ سریع‌تر، در هر روستا یک نماینده انتخاب می‌کنیم. او باید کسی باشد که بلد است با اینترنت کار کند؛ و باسواد و دارای دغدغه باشد. بیش از ۱۷۰۰ طرح را تأمین مالی کرده‌ایم. برای این طرح‌ها ۴۵ میلیارد تومان پول جمع شد و در اختیارشان قرار گرفت.»
طبق آمارهایی که شاهرخی در سخنرانی خود ارائه داد خیریه‌ها در ایران و در دنیا ۳۰ سال است که روش خود را تغییر داده‌اند. معمولاً CEOهای خیریه‌ها فارغ‌التحصیلان Harvard Business School هستند و حقوق‌های خیلی بالا دریافت می‌کنند و منابع مالی کلانی را جذب می‌کنند تا اثرگذاری لازم را حاصل نمایند. شاهرخی معتقد است در ایران هنوز خیرین می‌خواهند ۱۰۰% پولی که به خیریه‌ها می‌دهند؛ بدون هیچ هزینۀ اجرایی، به دست نیازمند برسد؛ همین باعث می‌شود تمام خیریه‌ها به سراغ نیروهای غیر کارآمد با حقوق پایین بروند و اثربخشی لازم را ایجاد نکنند.
او ادامه داد: «از طرفی، در ایران هنوز جا نیفتاده که خیریه بتواند fund-raising event بگذارد یا هزینه‌های تبلیغاتی زیادی بپردازد؛ به‌محض این که چنین اتفاقی بیفتد، رگولاتوری و خیرین بالای سر خیریه می‌آیند و می‌گویند: «چرا این‌قدر هزینۀ تبلیغات کرده‌اید؟»؛ ولی واقعاً چطور می‌شود یک نوآوری و راهکار برای چالش‌های بزرگی که در مملکت داریم فراهم آورد؟ این چالش‌ها را، نه بخش خصوصی و نه بخش عمومی می‌تواند برطرف سازد. خیریه‌ها باید توانمند شوند و از ظرفیت‌هایشان استفادۀ بهتری صورت گیرد.»
او در مورد پروژه زاگرس گفت: «تا الان راجع به کارهای تخصصی میکروفایننسینگ و سرمایه‌گذاری صبور و پیشبرد امور مالی و ایجاد اشتغال گفتیم. اما در «پروژۀ زاگرس» چه‌کاری انجام می‌دهیم؟ همان کاری که همیشه دنبالش هستیم: ایجاد شغل از طریق میکروفایننسینگ! گاهی هم شغل‌های موجود را توسعه می‌دهیم؛ ولی چرا زاگرس؟ زاگرس، ریۀ ایران است. ۴۵% آب در کشور کم آب ایران در زاگرس تولید می‌شود. امروز، زاگرس رو به نابودی است. من اهل خطۀ زاگرس هستم. از نظر من، زاگرس، مادرِ ایران است؛ و امروز دارد نابود می‌شود. در روند تخریبی که ما شکل داده‌ایم، در ۵۰ سال آینده، زاگرسی وجود نخواهد داشت. منابع آب‌وخاک ایران که از طریق زاگرس می‌تواند محافظت شود، کاملاً از بین می‌رود.»
وی افزود: «ما ۱۱ استان زاگرس‌نشین داریم. اقلیم زاگرس، از سردسیرترین جا در آذربایجان تا گرمسیرترین جا در خوزستان گسترده است. چه اتفاقی دارد در زاگرس می‌افتد؟ یک میلیون نفر، به شکل مستقیم از زاگرس تأمین معاش می‌کنند. طی سالیان آینده، حداقل ۸ میلیون نفر به دلیل از بین رفتن زاگرس، به مناطق دیگر مهاجرت می‌کنند و همین مسئله، معضلات زیادی را در مملکت به وجود می‌آورد. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم از طریق ابزاری که در اختیار داریم، شغل‌های سبز و دوستدار محیط‌زیست را در زاگرس شکل دهیم؛ یعنی به مردم بگوییم: شما دارید زاگرس را می‌تراشید؛ درخت‌های بلوط ۱۲۰۰ ساله‌ای را قطع می‌کنید که هر کدامش ۲۰۰ هزار دلار ارزش دارد. این درخت‌ها را می‌تراشید که یک هکتار گندم یا یک هکتار جو بکارید درحالی‌که آن کشاورز یا دامدار، از این یک هکتار زمین، حتی سالی ۸ میلیون تومان نمی‌تواند در بیاورد. ما کمک می‌کنیم که مشاغل دوستدار اقلیم منطقه را شکل دهید؛ مثلاً زنبورداری، گیاهان دارویی و هر چیزی که متخصصین بگویند در آن منطقه مزیت دارد».
به گفته شاهرخی ۷۰% دام ایران در زاگرس است؛ اما دامداری به شیوۀ سنتی جزو بزرگ‌ترین مشکلاتی است که زاگرس را نابود می‌کند. ایفا از طریق میکروفایننسینگ، دامداری‌های سنتی را تبدیل به دامداری کارگاهی و نیمه‌صنعتی می‌کنیم. شاهرخی در پایان گفت: «این نقشی است که ما برای کل مملکت «ایفا» می‌کنیم؛ نقش کوچکی است؛ اما اطلاع‌رسانی را می‌خواهیم تا حد ممکن به شکل گسترده صورت دهیم؛ زیرا، به نظر من، ما آخرین نسلی هستیم که می‌تواند زاگرس و محیط‌زیست ایران را قبل از آن که به نقطۀ بی‌بازگشت برسد نجات دهد؛ با همین ابزارهای اقتصادی که من و شما بلدیم؛ با همین روش‌های مبتنی بر بازار که من و شما می‌شناسیم!»
دیدگاهتان را بنویسید