تا به حال فکر کرده‌اید که پنج سال بعد لندتک در ایران چگونه خواهد بود؟ برای اینکه بدانیم پنج سال بعد چه اتفاقی می‌افتد، باید ابتدا اجزای لندتک را در موقعیت فعلی بشناسیم و اجزای عملیاتی را که در مارکت لندتک امروز ایران فعالیت می‌کنند بررسی کنیم. بابک مقدم، قائم‌مقام «کیپا» در روز اول رویداد «لندتک ایران» به بررسی اجزای عملیاتی بازار لندتک امروز ایران پرداخت. به گفته مقدم سیستم بانکی کشور، متأسفانه یا خوشبختانه، با ریال فعالیت میکند و در نتیجه یکی از بازیگران اصلی این سیستم، بانک است.
بازیگران اکوسیستم فعلی، آینده لندتک ایران را می‌سازند
مقدم ابتدا به مرور اجزای مهم لندتک پرداخت. یکی از اجزای مهم لندتک که همه درباره آن می‌دانند موضوع «احراز هویت و اعتبارسنجی» است. جزء دیگری که او در سخنرانی‌اش به آن اشاره کرد، تأمین اعتبار است. به گفته او روش‌های مختلفی برای تأمین این اعتبار وجود دارد؛ از اعتبار شبکه پذیرندگان به‌عنوان مقدماتی‌ترین بخش گرفته تا تسهیلات بانکی و دیگر تسهیلات خرد که به تأمین مالی کمک می‌کنند.
مدیریت تضامین یا Collateralهایی مثل سفته الکترونیک، چک صیادی و سامانه‌هایی مثل سهام، بورس، طلا، خودرو و غیره نیز به‌عنوان ابزار وثیقه، جزو اجزای لندتک به حساب می‌آیند. شبکه پذیرندگانی که در این بازی شرکت می‌کنند تا کالا یا خدمت خود را بفروشند، جزء بعدی هستند. این شبکه‌ها می‌توانند اوپن‌لوپ (Open Loop) یا کلوزلوپ (Closed Loop) باشند، ولی اکثر BNPLها در کشور ما به سمت کلوزلوپ می‌روند تا منافعشان را در زنجیره معینی حفظ کنند.
جزء آخر، مدیریت نکول احتمالی است. قائم‌مقام کیپا در این‌باره توضیح داد: «اگر مشتری منِ لندتک به هر دلیل نتواند اقساطش را بپردازد، باید قادر باشم نکول را مدیریت کنم تا ریسک‌هایم پایین بیاید. در این اکوسیستم، یک حلقه واسط نیز وجود دارد. بعضی‌ها پلتفرم خاص خود را به‌عنوان حلقه واسط شکل داده‌اند. کیپا نیز یکی از زیرساخت‌های واسط نرم‌افزاری است که خدمت BNPL هم ارائه می‌دهد و اجزای اکوسیستم را به هم مرتبط میکند.»
او در ادامه به بازیگران اکوسیستم فعلی اشاره کرد و گفت: «نکته جالب از همین‌جا شروع می‌شود که آینده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یک بازیگر، «صادرکننده اعتبار» است که به او Issuer می‌گوییم. ایشوئر، اعتباری را به مشتری تخصیص می‌دهد. قانون‌گذار نیز تبعاتی را در صنعت لندتک ایجاد کرده؛ مثلاً بخشنامه شرایط بانک مرکزی که نقش «تسهیلات‌یاری» را تا حد زیادی حذف کرد. سیستم بانکی کشور، متأسفانه یا خوشبختانه، با ریال فعالیت میکند و در نتیجه یکی از بازیگران اصلی این سیستم، بانک است.»
مقدم اضافه کرد: «مرجع اعتبارسنجی نیز یکی از بازیگران لندتک به شمار می‌رود. امروز همه ما یا از «اعتبارسنجی ایرانیان» که شرکت صددرصدی بانک مرکزی است استفاده می‌کنیم یا «حافظ سامان» یا انجین‌های خودمان را توسعه می‌دهیم. نهاد وثیقه‌کننده موضوع کولترال را مدیریت میکند. اگر نگاهی به بازیگران این عرصه داشته باشید، چه حسی به شما دست می‌دهد و چه برداشتی از آن خواهید داشت؟ این بازیگران اغلب شکل دولتی یا خصولتی دارند؛ پس دست لندتک باز نیست که آزادانه بازی کند.»
قائم‌مقام کیپا باور دارد جواب این سؤال که در پنج سال آینده چه اتفاقی می‌افتد و گپ‌ها کدام‌اند، ساده است: «امروز هیچ قانون مشخصی برای لندتک وجود ندارد.» از دید مقدم می‌توان پیشنهاد و روند «خود‌قانون‌گذاری» را مطرح کرد.
مقدم در این‌باره تشریح کرد: «وقتی از بانک مرکزی استعلام می‌شود که آیا فلان لندتک مجوز کار دارد و بانک مرکزی می‌گوید این‌طور نیست و من به کسی مجوز نداده‌ام، انجمن لندتک ایران و انجمن لندتک تهران قوانینی بین خودشان وضع کنند و به‌عنوان چهارچوب شرکت‌های لندتک بپذیرند و اگر شما هم با آن موافق هستید، بیایید تا شما را با این سنگ محک قانون‌گذاری و نهادینه کنیم.»
رتبه اعتباری نباید فقط به سوابق تسهیلات بانکی محدود شود
محدودیت‌های تأمین مالی از دیگر محورهای سخنرانی بابک مقدم بود. با توجه به اینکه خیلی از مواقع تسهیلات بانکی به دلیل نوسانات اقتصادی، روش مناسبی برای تأمین اعتبار پایدار به حساب نمی‌آیند، او به جای بازار پولی، بازار سرمایه را بررسی کرد. به بیان مقدم، بازار سرمایه شامل بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و همچنین کریپتو است.
قائم‌مقام کیپا گفت: «امروز که صحبت می‌کنیم، اگر می‌توانستیم امتیاز منفی کسانی که باعث نکول در لندتک‌های مختلف می‌شوند را در سابقه مالی ایشان تأثیر دهیم، چه‌بسا قضیه فرق می‌کرد. امروز افراد تسهیلات بانکی را با ضمانت اجرایی بیشتری نسبت به حوزه لندتک و BNPL می‌پذیرند و پرداخت می‌کنند. علت چیست؟ اگر سابقه و رتبه اعتباری فردی در سامانه اعتبارسنجی ایرانیان چک شود، فقط به سوابق تسهیلات بانکی می‌نگرند. موضوعی که مطرح می‌شود این است که سوابق نکول مشتریان در عرصه لندتک را نیز در رتبه اعتباری ایشان، مثلاً در اعتبارسنجی ایرانیان یا «حافظ سامان» تأثیر دهیم. هنوز چنین اتفاقی نیفتاده و شاید در مدل جدید اعتبارسنجی رخ دهد.»
او در ادامه افزود: «مسئله بعدی مربوط به این است که بهتر نیست این اعتبارسنجی را که همچنان سیستم‌های بانکی انجام می‌‌دهند، یک شرکت جداگانه با یک مدل دیگر انجام دهد؟ به نظرم این پیشنهاد می‌تواند مطرح شود. حداقل در انجمن لندتک به این می‌اندیشیم که کمترین کار می‌تواند تشکیل یک لیست سیاه مشترک بین بازیگران لندتک باشد.»
مقدم در ادامه با طرح این سؤال که آیا ترندی که می‌خواهیم پیشنهاد بدهیم، براساس روند فعلی، بیشتر مبتنی بر توسعه لندتک برمبنای دولتی-خصولتی-بانکی است یا آن توسعه باید به‌صورت غیرمتمرکز و بر دوش بخش خصوصی باشد، گفت: «آرزوی من این است که حالت دوم اتفاق بیفتد، چون اگر اولی رخ بدهد، فضای خلاقانه‌ای شکل نمی‌گیرد. پس برای پیش‌بینی پنج سال آینده تمایل دارم محور دوم جلو برود. در این صورت، تأمین مالی متکی به نقش یک سازمان مشخص به‌عنوان مبنای تسهیلات نیست. مفاهیمی مثل P2P Lending مطرح می‌شود که الان در ایران هیچ قانونی برای آن نداریم. به نظر من، نزدیک‌ترین تجربه به آن را می‌توان «کرادفاندینگ» دانست. شاید پنج سال بعد، هنگامی که وارد سال ۱۴۰۸ می‌شویم، P2P Lending موتور تأمین سرمایه لندتک شناخته شود.»
توثیق الکترونیک فراتر از سفته الکترونیک است
قائم‌مقام کیپا در ادامه سخنرانی‌اش در رویداد لندتک به موضوع CSPها پرداخت.CSPها کسانی هستند که Credit Service Provider خوانده می‌شوند. او به «سامانه ستاره» اشاره کرد که قرار است در بدنه دولت شکل گیرد تا وثایقی را بپذیرد و درباره آن توضیح داد: «این وثایق می‌تواند شامل سیم‌کارت، خودرو، ماشین، طلا، سهام و همچنین کسر از حقوق سازمانی باشد. تا الان فقط سه یا چهار بانک مجوز استفاده از سامانه ستاره را گرفته‌اند و تأکید بر این است که وثایق همچنان در نظام بانکی بماند، اما اگر محور دوم از طریق شرکت‌های خصوصی جلو برود چه اتفاقی می‌افتد؟ در این صورت، مجموعه‌ای از CSPهای خصوصی خواهیم داشت که می‌توانند با ریسکی که خودشان برمی‌دارند، نقش ایشوئر را ایفا کنند و هر فردی بنا به سبدی که شکل می‌دهد و Hedge Fund پشتیبان خودش، نرخ‌های متفاوتی به مشتری ارائه دهد. پس این یک مسیر ناگزیر خواهد بود؛ چون اقتصاد در یک جا نمی‌ایستد و دنبال راه‌حل می‌گردد و CSPها به مرور شکل می‌گیرند.»
سیستم هوشمند توثیق الکترونیک نیز موضوع دیگری بود که بابک مقدم بررسی کرد. به گفته او منظور از توثیق الکترونیک فقط این نیست که بتوان با یک سفته الکترونیک وثیقه گذاشت، بلکه دغدغه «نقدشوندگی اتوماتیک» نیز مطرح است.
قائم‌مقام کیپا در پایان به آخرین و جذاب‌ترین روندهای آتی شامل تجمیع داده‌ها و استفاده از AI برای اعتبارسنجی جمعی و فردی اشاره کرد و گفت: «در این صورت، تمام دیتامدل سوابق مالی، قبض‌های آب و برق و گاز و جریمه‌های رانندگی که من پرداخته یا نپرداخته‌ام، در اعتبارسنجی کلی تأثیر می‌گذارند و به‌مرور می‌توان رؤیای تازه‌ای شکل داد. مطمئناً در فضای جهانی می‌توان خیلی آزادانه‌تر فکر کرد. وقتی اسکوپ کارمان را محدود به ایران کنیم، محورهایی که گفتم قابل پیش‌بینی خواهد بود؛ به امید آن روز.»
دیدگاهتان را بنویسید